Bitwa pod Tomaszem Lubelskim, a raczej dwie bitwy, które odbyły się pod koniec września 1939 roku, to walki stoczone przez zjednoczone Armie „Kraków” i „Lublin”, a następnie „Modlin” z wojskami niemieckimi.
Pierwsza bitwa pod Tomaszowem Lubelskim odbyła się w dniach 17-20 września 1939 roku i uważana jest za drugą, po bitwie nad Bzurą, największą walkę kampanii wrześniowej. W skład polskich oddziałów wchodziło największe polskie zgrupowanie pancerne liczące około 80 wozów bojowych, z czego 22 to czołgi typu 7TP.
Gdy w połowie września w okolice Tomaszewa zaczęły napływać rozbite jednostki wojska polskiego, armia „Kraków” dołączyła do dowodzonej przez generała Tadeusza Piskora armii „Lublin”, Naczelny Wódz wydał rozkaz przejścia armii przez Tomaszów Lubelski w kierunku Lwowa, a potem aż do granicy z Rumunią. Podczas długiego przemarszu każda z grup musiała stoczyć niezwykle ciężkie walki z oddziałami wroga. Choć pierwsze uderzenie na Tomaszów Lubelski odniosło chwilowy sukces i pozwoliło Polakom odbić miasto, niedługo później pod presją dużo liczniejszych i lepiej zaopatrzonych wojsk niemieckich, polska armia skapitulowała, a do niemieckiej niewoli dostało się około dwudziestu tysięcy żołnierzy, w tym generał Tadeusz Piskor.
Druga Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim odbyła się krótko po zakończeniu pierwszej, gdy 21 września 1939 do miasta dotarły wojska armii „Modlin” pod dowództwem Stefana Dąb-Biernackiego. W przypadku tego starcia sukcesy również trwały jedynie przez moment, gdyż polskie oddziały odniosły ogromne straty i w obliczu znacznej przewagi przeciwnika, generał Przedrzymirski podpisał 26 września akt kapitulacji.
Od wielu lat w rocznicę Bitew pod Tomaszowem Lubelskim, w mieście odbywa się niesamowite widowisko organizowane przez Urząd Miasta, historyków i rekonstruktorów z całego kraju - największa w Polsce rekonstrukcja kawaleryjska kampanii wrześniowej 1939 roku. Widzowie mogę między innymi podziwiać pokaz musztry piechoty WP oraz musztry kawaleryjskiej, rekonstrukcje walk zarówno z wojskami niemieckimi, jak i rosyjskimi.
Co ciekawe, podczas inscenizacji przedstawione są nie tylko starcia polskiej armii z wojskami wroga, ale też dramat mieszkających przy polu bitwy cywilów, dobitnie prezentując okrutne oblicze wojny. Pokazy pirotechniczne pozorujące ostrzał artyleryjski, efektowne stroje i bogactwo ekwipunku, skoki spadochronowe, zapach prochu i dźwięki wystrzałów w akompaniamencie muzyki miejscowej orkiestry, pozwalają obserwującym na moment przenieść się w czasie i poczuć się, jak świadkowie dramatycznej walki, która odbyła się w Dąbrowie Tomaszowskiej. Całość uzupełniona jest narracją prowadzoną przez profesorów nauk humanistycznych – dzięki temu widzowie lepiej mogą poznać tło historyczne i zrozumieć jak ważne były to wydarzenia.
Jeżeli planujesz odwiedzić województwo lubelskie pod koniec września, warto podczas obchodów wybrać się do Tomaszowa. To wspaniała okazja na zapoznanie się z niezwykle ważnym w dziejach Polski epizodem i przyswojenie historii w przystępny, mniej konwencjonalny sposób. Niesamowity spektakl co roku, niezależnie od warunków atmosferycznych, gromadzi wielotysięczną publiczność. To niewątpliwie jedno z największych i najważniejszych wydarzeń cyklicznych organizowanych przez Urząd Miasta Tomaszowa Lubelskiego. Niezapomniane wrażenia i ogromna dawka zapisującej się w pamięć wiedzy gwarantowane!